کمک کردن به دیگران خوب است. اما به این شرط که به کارها و برنامه های خود، پیش و بیش از کمک به دیگران توجه داشته باشید. تصور کنید که از شما درخواست می شود به حل یک مشکل کمک کنید. ممکن است مشکل مذکور در مدت زمانی کوتاه رفع شود؛ اما در اغلب اوقات چنین درخواست هایی دو تا سه ساعت و حتی تمام روز شما را اشغال می کنند. در چنین وضعیتی شما به ناگاه متوجه می شوید که بسیاری از امور روزانه تان عقب افتاده اند، در حالی که تنها با یک «نه» ساده می توانستید کمک به حل مشکل را حداقل به زمانی دیگر موکول کنید.

برای بسیاری از افراد، «نه!» گفتن، امری سخت و حتی غیرممکن بوده و هست. ناتوانی افراد در پاسخ منفی به درخواست های سایرین، دلایل زیادی دارد. برخی می خواهند با پاسخ مثبت، خود را فردی مهربان و دوستی وفادار جلوه دهند. رودربایستی در روابط فردی، فامیلی و اجتماعی نیز دلیلی دیگر بر این ناتوانی است.

به علاوه، در جامعه و خصوصاً فرهنگ ایرانی، بسیاری از افراد، «نه» شنیدن را نوعی بی احترامی و کم توجهی به خود به حساب می آورند. این در حالی است که توانایی یک فرد در پاسخ منفی به درخواست های خاصی که سایرین از وی دارند، در واقع یک قابلیت مهم و اساسی است.

در این مطلب به مهمترین علل ناتوانی افراد در «نه» گفتن می پردازیم و سپس راه های انجام آن را نیز بررسی می کنیم.

چرا «نه» گفتن سخت است؟
باید سعی کنید «نه» گفتن را یاد بگیرید. در واقع باید بتوانید درک درستی از موقعیت و شرایط داشته باشید تا موفق به کسب این ‘مهارت’ مهم شوید.
برخی شرایط سخت برای «نه» گفتن عبارتند از:

۱- احساس نیاز در یاری رسانی به دیگران: افراد مهربان و خوش قلب به صورت غریزی، کمک به سایرین را دوست دارند. حتی اگر این کمک به قیمت از دست رفتن زمان برای انجام کارهای خودشان تمام شود.

۲- ترس از بی احترامی: بسیاری از افراد، از ترس اینکه «نه» گفتن ممکن است بی احترامی به حساب آید، از انجام آن طفره می روند. این فرهنگ غلط به طور کل در آسیا -و خصوصاً ایران- بسیار شایع است.

۳- سازگاری: دلیل دیگر تایید و قبول درخواست های دیگران، این است که نمی خواهند اینطور تصور شود که با رفتارهای گروه، بیگانه و ناسازگارند. در واقع آنها دوست دارند به سرعت از سمت افراد یک گروه (خانواده، گروه دوستان، همکاران و …) به عنوان فردی همگرا پذیرفته شوند.

۴- ترس از درگیری: برخی افراد از ترس درگیری و خشم درخواست کننده، قدرت پاسخ منفی و رد درخواست آنها را ندارند. این افراد از هر برخوردی دوری می کنند و همیشه نگران عواقب مخالفت یا رد درخواست سایرین در آینده هستند.

۵- نگرانی ِ از دست رفتن فرصت: گاهی اوقات ممکن است اینگونه تصور شود که یک درخواست فرصتی است که نباید از دست داد. برای مثال اگر از فردی درخواست شود که به بخش دیگری از شرکت منتقل شود، علاوه بر اینکه او نمی خواهد دوستانش را در بخش فعلی ترک کند، تصور اینکه فرصت پیش آمده هم دیگر پیش نمی آید، او را آزار داده و «نه» گفتن را برایش سخت می کند.

۶- ترس از خراب شدن پل های پشت سر: رو دربایستی و نگرانی از اینکه رد یک درخواست باعث خراب شدن پل های پشت سر و قطع روابط شود نیز علت مهم دیگری در ناتوانی برای «نه» گفتن به حساب می آید.

ادامه این مطلب برای کسانی است که در شرایط وصف شده قرار گرفته و از «نه» گفتن باز مانده اند. اگر چنین هستید، در مرحله اول باید سعی کنید به خود بقبولانید که «نه» گفتن نشانه بی ادبی یا طفره روی از کمک به سایرین نیست. «نه» گفتن به معنی از دست رفتن آینده و روابط هم نیست.
تمام این تصورات، زاییده ذهن ما و تاثیر فرهنگ عامه و غالب بر ماست.

در واقع «نه» گفتن، احترام به زمان و ارزش دادن به خود شما است. شما باید بتوانید اولویت ها را در کنار هم گذاشته و نیاز های خود را بسنجید. و پس از آن، نسبت به نوع پاسخ دهی به درخواست افراد مختلف، عکس العمل صحیح نشان دهید.

۷ راه ساده برای «نه» گفتن

قبل از هر چیز، باید بپذیرید که «نه» گفتن حق شماست. اگر بتوانید «نه» گفتن را در شرایط صحیح تمرین کرده و انجام دهید، در مدتی کوتاه متوجه می شوید که به آن بدی که فکر می کنید هم نیست. بقیه کم کم شما را درک می کنند و مقاومت نشان نمی دهند. نگرانی از «نه» شنیدن ِ افراد از طرف ما، در واقع فقط یک نگرانی بی مورد و فرضی است.

اما اگر مطمئن نیستید که چگونه باید «نه» گفتن را انجام دهید، این هفت راه حل ساده برای شما هستند. توجه داشته باشید که هر یک از این متد ها را باید در شرایط خاص خودشان امتحان کنید.

۱- بگویید: در حال حاضر به حدی گرفتار سایر امور هستم که نمی توانم برای سایر کارها وقتی اختصاص دهم.
اگر شما گرفتار انجام اموری خاص باشید، مطمئناً توانایی قبول درخواست یا پیشنهاد دیگری را ندارید. پس اگر وضعیت خود را برای کسانی که درخواستی با شما مطرح می کنند، شرح دهید، مطمئناً شرایط شما را درک خواهند کرد. در این صورت در آینده نیز قبل از اطمینان از وضعیت کاری شما، درخواست بی جایی نخواهند داشت.

۲- بگویید: الان وقت خوبی نیست. من درگیر کاری هستم که تا چند ساعت/روز/هفته دیگر تمام می شود.
حتماً بارها پیش آمده که کسی به صورت ناگهانی از شما درخواستی می کند و یا پیشنهادی برای شما دارد. مثلاً در زمانی که شما در جلسه ای مهم بوده و یا مشغول انجام کاری خاص هستید. «نه» گفتن در چنین موقعیت هایی بسیار ساده تر از سایر اوقات است. شما به راحتی با مقرر کردن زمانی دیگر، می توانید به دوست خود بفهمانید: الان «نه»!
البته همین که وقت دیگری را پیشنهاد می دهید، خود را متمایل به کمک نشان داده اید و این مساله حسی خوب را در طرف مقابل ایجاد خواهد کرد.

۳- بگویید: من خیلی دوست دارم در این قضیه کمک کنم، اما…
در برخی مواقع پیشنهادات و درخواست هایی با شما مطرح می شود که ممکن است مجبور شوید به دلایل مختلف از «نه» گفتن طفره روید. اما یکی از بهترین متدها این است که در کنار تمایل نشان دادن در کمک به فرد متقاضی، با جمله ای شبیه جمله فوق، دلیل موجهی برای عدم پذیرش درخواستش بیاورید. برای مثال، ممکن است از شما به عنوان یک وبلاگ نویس درخواست شود که کاری انجام دهید. در چنین وضعیتی چنانچه نمی توانید پیشنهاد را قبول کنید، بهتر است علاوه بر نشان دادن تمایل تان، سایر امور یا پروژه های کاری را مانع قبول درخواست برشمرید. در این صورت ‘«نه» گفتن’ را با موفقیت انجام داده اید.

۴- بگویید: به من کمی فرصت بدهید که در این خصوص فکر کنم. سپس به شما خبر می دهم.
گاهی، «نه» جواب قطعی شما به یک درخواست خاص نیست. اگر شما علاقمند به انجام یک کار یا قبول یک پیشنهاد هستید، شاید لازم باشد قبل از آن به وضعیت کارها و وظایف فعلی خود نگاهی بیاندازید. همچنین شاید برای فکر کردن در خصوص آن پیشنهاد خاص و بررسی جوانب مختلف آن، به زمان کافی نیاز داشته باشید. پس صادق باشید و به جای «بله» یا «نه» گفتن های فوری، مقدار مشخصی زمان (یک روز/یک هفته/…) برای فکر کردن، از طرف مقابل بخواهید.

۵- بگویید: این پیشنهاد، چندان با روحیات/شرایط/منافع/نیازهای من سازگار نیست؛ با این حال به فکرش هستم.
اگر شخصی سعی دارد پیشنهاد یا درخواستی را با شما مطرح کند که از نگاه شما چندان جذاب نیست، به جای «نه» گفتن، وی را در قالب جمله فوق، از شرایط موجود مطلع کنید. در این صورت بحث و تبادل نظر های بیشتری صورت می گیرد تا به توافق نهایی برسید. نکته مهم در این متد این است که بتوانید به وی بفهمانید که به دنبال چیز دیگری هستید. در این صورت او را متوجه اشتباهش کرده اید بدون اینکه بی احترامی کرده یا به درخواستش بدون توجه «نه» گفته باشید.
فرد مقابل این رفتار شما را محترمانه و هوشمندانه می بیند و در آینده نیز روی شما حساب ویژه ای باز می کند.

۶- بگویید: شاید من فرد مناسبی برای انجام این کار نباشم. فکر می کنم آقا/خانم X گزینه بهتری باشد.
اگر از شما کمکی خواسته می شود یا شغلی به شما پیشنهاد می شود که -از لحاظ فنی- نمی توانید یا -بخاطر درگیری های شغلی یا شخصی- امکان کمک رسانی را در خود نمی بینید، می توانید فرد بهتری را پیشنهاد دهید. البته توجه داشته باشید که فردی که پیشنهاد می دهید را هم به دردسر نیاندازید!
در این صورت با یک تیر چند نشان زده اید. هم بسیار محترمانه «نه» گفته اید، هم ممکن است از طریق شما شغل مناسبی برای فردی که پیشنهاد داده اید، ایجاد شود.

۷- بگویید: «نه»؛ نمی‌توانم قبول کنم!
اما ساده ترین و مشخص ترین راه برای عدم قبول یک درخواست یا پیشنهاد، این است که به صورت مستقیم به درخواست دهنده بگویید: «نه»!
اگر هیچکدام از شرایط فوق برای «نه» گفتن ایجاد نشده، «نه» گفتن به صورت مستقیم بهترین و صادقانه ترین راه ممکن است. مطمئن باشید که از عکس العمل محترمانه طرف مقابل در قبول «نه» از طرف خودتان، شگفت زده خواهید شد.

***

به یاد داشته باشید که یادگیری ‘«نه» گفتن’، خود یک هنر است. اما توجه داشته باشید که این هنر همیشه نیازهای شما را برآورده نمی کند. گاهی اوقات قبول برخی درخواست ها، مسئولیت ها و پیشنهادات می تواند بیشتر از هر وقت دیگری به نفع شما باشد. پس با دقت و با در نظر گرفتن جوانب پاسخگوی درخواست های افراد باشید